Vai trò kết nối của báo chí với cộng đồng trong công cuộc chấn hưng văn hoá

Sự kiện tập trung thảo luận vai trò của báo chí số và công nghệ dữ liệu lớn trong việc bảo tồn, lan tỏa giá trị văn hoá Việt Nam, đồng thời kêu gọi sự chung tay của toàn xã hội trong hành trình chấn hưng văn hoá dân tộc.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá Việt Nam đứng trước những cơ hội lớn nhưng cũng không ít thách thức. Trước làn sóng hội nhập sâu rộng, nhiều giá trị truyền thống có nguy cơ mai một, đòi hỏi phải có những giải pháp sáng tạo để gìn giữ và phát huy.

Tại Hội thảo “Phát huy vai trò của báo chí trong công cuộc chấn hưng văn hoá”, các chuyên gia, nhà báo, nhà nghiên cứu văn hoá đều có sự đồng thuận rằng: Báo chí số và công nghệ dữ liệu lớn chính là hai công cụ then chốt để kết nối cộng đồng và thắp lửa gìn giữ bản sắc dân tộc.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, PGS.TS Phạm Ngọc Linh, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh: Văn hóa là yếu tố nền tảng của xã hội, có sức lan tỏa mạnh mẽ, tác động tới mọi mặt đời sống, từ tư tưởng, tình cảm, nhận thức đến hành vi ứng xử của mỗi cá nhân. Đặc biệt khi đất nước đứng trước những dấu mốc lớn và vận hội mới, chấn hưng văn hóa là yêu cầu cấp thiết, là động lực, nền tảng cho phát triển và tiến bộ xã hội.

Theo TS. Đặng Vũ Cảnh Linh – Viện Đào tạo, Bồi dưỡng cán bộ và Nghiên cứu khoa học (Mặt trận Tổ quốc Việt Nam), báo chí giống như một “người thầy” khổng lồ, có thể tiếp cận hàng triệu người chỉ trong tích tắc. Từng bài viết, phóng sự hay chuyên đề văn hóa không chỉ mang thông tin, mà còn định hướng lối sống, hành vi ứng xử văn minh, nuôi dưỡng tình yêu với di sản.

Trên thực tế, báo chí đã góp phần không nhỏ vào việc phục hồi nhiều giá trị văn hóa truyền thống. Chẳng hạn, chuyên trang về Ca trù của một số tờ báo điện tử đã thu hút hàng trăm nghìn lượt truy cập, trở thành cầu nối để người trẻ hiểu và yêu hơn về loại hình nghệ thuật từng bị lãng quên. Hay các phóng sự ảnh, video về Lễ hội Gióng, Hát Xoan đã góp phần khơi dậy sự tự hào và khuyến khích cộng đồng tham gia bảo tồn.

Hiện nay, công nghệ dữ liệu lớn (Big Data) đang mở ra khả năng xây dựng kho tư liệu văn hoá số với hàng triệu dữ liệu – từ hình ảnh, âm thanh, video, cho tới các bài nghiên cứu chuyên sâu. Những kho dữ liệu này không chỉ giúp lưu giữ di sản cho thế hệ mai sau, mà còn phục vụ nghiên cứu, giáo dục và quảng bá ra thế giới.

Ông Nguyễn Văn Thắng – biên tập viên lâu năm ở một cơ quan báo chí chia sẻ: “Trước đây, một bài báo chỉ sống vài ngày trên báo giấy. Nhưng khi được số hóa, nó tồn tại lâu dài, được tìm kiếm và chia sẻ bất cứ lúc nào. Đó là cách chúng ta làm cho ký ức văn hóa trở nên sống động mãi”.

Những “người gác kho” thời đại mới – đội ngũ nhà báo, biên tập viên, kỹ thuật viên – không chỉ ghi chép, mà còn chủ động kết nối nguồn tư liệu từ nhiều cộng đồng địa phương, tạo nên một bức tranh toàn cảnh về di sản Việt Nam.

GS. Từ Thị Loan – Viện Nghiên cứu Văn hóa Thăng Long nhấn mạnh: Chấn hưng văn hoá là quá trình lâu dài và bền bỉ, cần sự chung tay của toàn xã hội, từ chính quyền, doanh nghiệp, giới trí thức, văn nghệ sĩ cho đến người dân ở từng làng, bản. Báo chí ở đây đóng vai trò nhịp cầu, giúp các tiếng nói, sáng kiến và mô hình bảo tồn hiệu quả được lan tỏa rộng rãi.

Tại một số địa phương, nhờ sự vào cuộc của báo chí, các phong trào như tham gia chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) do Bộ Nông nghiệp và Môi trường triển khai, gắn với yếu tố văn hoá truyền thống đã nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ cộng đồng. Người dân không chỉ giữ nghề thủ công truyền thống mà còn biết cách kể câu chuyện văn hoá của mình, thu hút khách du lịch và nâng cao thu nhập.

Trong kỷ nguyên số, báo chí không chỉ là kênh thông tin, mà còn là công cụ giáo dục cộng đồng, bảo tồn ký ức và thúc đẩy sáng tạo. Khi kết hợp với dữ liệu lớn, báo chí có khả năng lan tỏa thông điệp văn hóa mạnh mẽ hơn bao giờ hết, giúp di sản Việt Nam được gìn giữ, tái hiện và truyền cảm hứng tới các thế hệ mai sau.