Không đau, không méo miệng, không yếu liệt - “đột quỵ thầm lặng” vẫn âm thầm tấn công não bộ, để lại những tổn thương không thể phục hồi. Nhiều người chỉ phát hiện mình đã từng bị đột quỵ khi chụp MRI kiểm tra sức khỏe, và đến lúc ấy, vùng não bị hư hại đã không thể cứu vãn.
Đột quỵ thường được nhắc đến như một tình huống cấp cứu với những biểu hiện rõ ràng: méo miệng, yếu liệt tay chân, nói khó, hôn mê… Tuy nhiên, trong thực tế lâm sàng, không ít trường hợp xảy ra “đột quỵ thầm lặng” là một dạng tổn thương não nguy hiểm nhưng hầu như không có triệu chứng đặc trưng. Người bệnh không hề biết mình đã từng bị đột quỵ cho đến khi được chụp MRI hoặc CT phát hiện các vùng tổn thương nhỏ trong não. Theo bác sĩ CKII. Nguyễn Thị Phương Nga, Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Thống Nhất TP.HCM, loại đột quỵ này tuy “thầm lặng” nhưng hậu quả lại tích lũy dần, có thể dẫn đến sa sút trí tuệ, giảm trí nhớ, thậm chí là đột quỵ thực sự trong tương lai.
Khi não tổn thương mà cơ thể không hay biết
Cơ chế của đột quỵ thầm lặng tương tự đột quỵ do thiếu máu cục bộ tức là dòng máu cung cấp oxy và dưỡng chất cho một vùng não bị gián đoạn. Điểm khác biệt nằm ở chỗ vùng não bị ảnh hưởng không kiểm soát các chức năng dễ nhận biết như vận động hoặc ngôn ngữ, khiến người bệnh không xuất hiện triệu chứng rõ ràng. Chính vì vậy, nhiều người vẫn sinh hoạt bình thường mà không biết não mình đã bị tổn thương.
Đột quỵ thầm lặng tương tự đột quỵ do thiếu máu cục bộ não (Ảnh minh họa)
Đột quỵ thầm lặng thường gặp ở người lớn tuổi và dễ bị nhầm với biểu hiện lão hóa như phản ứng chậm, hay quên, mất thăng bằng hoặc thay đổi tính cách. Các yếu tố nguy cơ tương tự đột quỵ thông thường, bao gồm tăng huyết áp, đái tháo đường, mỡ máu cao, hẹp mạch máu não, béo phì hoặc hút thuốc lá. Theo thời gian, những tổn thương nhỏ này tích tụ, ảnh hưởng đến khả năng nhận thức, trí nhớ và sự tập trung. Nhiều bệnh nhân chỉ đến khám vì thấy mình hay quên, mất tập trung, nhưng khi chụp MRI thì phát hiện nhiều ổ nhồi máu cũ trong não.
“Thời gian vàng” – cơ hội cứu não trong từng phút
Dù là đột quỵ thầm lặng hay đột quỵ có triệu chứng, điểm chung quan trọng nhất là thời gian. Theo bác sĩ Nguyễn Thị Phương Nga, “thời gian vàng” tiêu chuẩn để điều trị đột quỵ do tắc mạch máu não là trong vòng 6 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng đầu tiên. Có hai phương pháp điều trị chính: dùng thuốc tiêu sợi huyết: hiệu quả nhất trong vòng 4 giờ 30 phút đầu, và can thiệp mạch: lấy huyết khối ra khỏi lòng mạch, có thể thực hiện trong 6 giờ đầu. Tuy nhiên, chỉ khoảng 30% bệnh nhân đủ điều kiện để can thiệp mạch vì cần tắc mạch lớn; phần lớn còn lại phải điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết.
Nắm bắt thời gian vàng để tăng cơ hội sống sót cho bệnh nhân (Ảnh minh họa)
Sau “thời gian vàng” 6 giờ, bác sĩ sẽ dựa vào các kỹ thuật hình ảnh học hiện đại để đánh giá vùng não còn khả năng hồi phục hay không. “Mỗi phút trôi qua, hàng triệu tế bào thần kinh bị chết đi. Vì thế, cấp cứu sớm là yếu tố quyết định giữa hồi phục và tàn phế suốt đời,” bác sĩ nhấn mạnh.
“Trong sơ cứu ban đầu, người dân tuyệt đối không tự ý cho bệnh nhân uống thuốc hay cạo gió, thay vào đó cần đưa bệnh nhân đến nơi an toàn, để nằm ngửa nếu còn tỉnh hoặc nằm nghiêng nếu có rối loạn ý thức để tránh sặc dịch vào đường thở. Nếu người bệnh ngừng thở hoặc không còn mạch, cần tiến hành hô hấp nhân tạo và ép tim ngoài lồng ngực trong khi chờ cấp cứu. Ở TP.HCM, chỉ cần gọi 115, xe cấp cứu sẽ đến hỗ trợ kịp thời,” bác sĩ Nga khuyến cáo.
Đừng để não bị tổn thương trong im lặng
Phòng ngừa đột quỵ không chỉ giúp giảm nguy cơ biến chứng nặng mà còn ngăn chặn đột quỵ thầm lặng xảy ra âm thầm trong não. Theo bác sĩ Nguyễn Thị Phương Nga, “việc đầu tiên cần làm là giảm lượng muối ăn hằng ngày”. Thói quen ăn mặn, chấm muối, nước mắm, nước tương khiến huyết áp tăng cao và thành mạch dễ tổn thương. Bên cạnh đó, nên hạn chế đường tinh luyện, bánh kẹo, đồ ngọt và tinh bột đơn như cơm trắng, bún, mì, thay vào đó là rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và dầu thực vật.
Chế độ ăn lành mạnh phòng ngừa đột quỵ (Ảnh minh họa)
Một chế độ vận động đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần, cùng việc bỏ thuốc lá, giảm rượu bia và kiểm soát stress là nền tảng để duy trì hệ tim mạch – thần kinh khỏe mạnh. Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya và dành thời gian nghỉ ngơi hợp lý cũng góp phần quan trọng trong việc ngăn ngừa bệnh.
“Đừng nghĩ rằng mình còn trẻ, còn khỏe thì không bị đột quỵ. Bệnh có thể xảy ra với bất cứ ai, bất cứ lúc nào. Khám định kỳ, ăn uống lành mạnh, vận động thường xuyên và giữ tinh thần tích cực chính là cách bảo vệ não tốt nhất,” bác sĩ Nguyễn Thị Phương Nga khuyến nghị.
Trong cuộc đua với thời gian, nhận thức đúng và hành động sớm chính là “liều thuốc” mạnh mẽ nhất để phòng ngừa và chiến thắng đột quỵ dù là thầm lặng hay dữ dội.
Tin liên quan: