Xáo tam phân – Dược liệu tốt cho sức khỏe mà ít người biết đến

Đặc điểm và thành phần của cây xáo tam phân

Cây xáo tam phân có tên khoa học là Paramignya trimera, thuộc họ Cam (Rutaceae) và còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như đơn diệp đẳng thích, cây rễ mọi, cây thần xạ hay cây thần dược.

Loài cây này có nguồn gốc từ vùng Ninh Vân (Khánh Hòa) và nổi tiếng với công dụng hỗ trợ điều trị ung thư. Sau đó, cây dần xuất hiện rải rác trên các vùng núi đất đỏ thuộc Nam Trung Bộ; được di thực về Đồng Nai, Đăk Lăk…

Xáo tam phân thuộc loại cây gỗ nhỏ, lá mọc so le, có hình thoi hẹp và chứa nhiều tinh dầu. Thân và cành cây có lớp vỏ màu nâu vàng và phủ ít gai nhọn. Rễ cây có màu vàng đậm, bên trong nhạt hơn, được bao bọc bởi lớp vỏ nhung mỏng rễ trầy xước. Toàn bộ cây xáo tam phân đều được sử dụng làm thuốc. Tuy nhiên, bộ rễ của cây có dược tính cao nhất nên giá trị sử dụng làm thuốc nhiều nhất. Cây xáo tam phân phải trồng ít nhất từ 5 – 6 năm thì bộ rễ mới được khai thác.

Theo Y học cổ truyền, xáo tam phân có vị đắng, ngọt nhẹ, chứa nhiều hoạt chất quý như flavonoid, coumarin, alkaloid, saponin và triterpenoid. Trong đó, tinh dầu chiết xuất từ vỏ cây có ba thành phần chính thuộc nhóm sesquiterpen là β-caryophyllene, α-humulene và trans-muurola-4(14), 5-diene.

Nhờ hàm lượng tinh dầu dồi dào, xáo tam phân tỏa ra hương thơm nhẹ đặc trưng đặc biệt là ở phần rễ. Các hoạt chất trong xáo tam phân mang lại nhiều công dụng quý như kháng khuẩn, kháng viêm, chống oxy hóa và hỗ trợ điều trị ung thư hiệu quả.

Tác dụng của xáo tam phân đối với sức khỏe

Hỗ trợ điều trị ung thư

Xáo tam phân là thảo dược quý góp phần hỗ trợ điều trị 5 loại bệnh ung thư: Hỗ trợ điều trị ung thư gan, ung thư đại tràng, ung thư buồng trứng, ung thư cổ tử cung và ung thư vú.

Chiết xuất methanol từ xáo tam phân có khả năng ức chế mạnh các tế bào ung thư, đặc biệt là tế bào ung thư vú. Ngoài ra, một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng chiết xuất xáo tam phân có tính chọn lọc cao, chỉ tiêu diệt tế bào ung thư mà ít gây ảnh hưởng đến tế bào khỏe mạnh.

Xáo tam phân không phải là phương pháp điều trị chính cho bệnh ung thư mà chỉ đóng vai trò hỗ trợ, do đó người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả tốt nhất.

Bảo vệ gan và tăng cường chức năng gan

Xáo tam phân có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh xơ gan cổ trướng, viêm gan B, bảo vệ tế bào gan và tăng cường chức năng gan. Rễ cây xáo tam phân đã được chứng minh có tác dụng tích cực trong việc bảo vệ gan thông qua hai dạng cao chiết là cao methanol và cao nước.

Kháng khuẩn, kháng viêm

Tinh dầu chiết xuất từ vỏ cây xáo tam phân có khả năng kháng khuẩn mạnh, đặc biệt hiệu quả với các vi khuẩn như Staphylococcus aureus, Salmonella sp. và vi khuẩn đa kháng thuốc Pseudomonas aeruginosa.

Nghiên cứu trên thân cây xáo tam phân đã phát hiện được 7 hợp chất coumarin, trong đó ostruthin và ninhvanin là hai hợp chất có khả năng kháng viêm hiệu quả.

Chống oxy hóa

Lá xáo tam phân có khả năng chống oxy hóa mạnh nhờ chứa các hoạt chất giúp trung hòa các gốc tự do như DPPH và ABTS đồng thời tăng cường khả năng khử ion kim loại. So với rễ xáo tam phân, lá cây cho thấy tác dụng chống oxy hóa vượt trội hơn.

Hỗ trợ điều trị tiểu đường

Paramicoumarin A, paramicoumarin B và paramiacridone là 3 hợp chất được tìm thấy trong rễ cây xáo tam phân có khả năng ức chế mạnh enzyme α-glucosidase. Đây là enzyme quan trọng trong cơ thể giúp chuyển hóa tinh bột thành đường. Nhờ đó, xáo tam phân có thể hỗ trợ kiểm soát đường huyết và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm do bệnh tiểu đường gây ra.

Ngoài ra, cây xáo tam phân còn có tác dụng giảm đau, an thần ngủ ngon.

Với những tác dụng như vậy, xáo tam phân được coi là vị thuốc có tác dụng bồi bổ cơ thể và hỗ trợ phòng ngừa bệnh tật. Những người nên dùng loại thảo dược này như: Người mắc bệnh ung thư; người có vấn đề về gan như hỗ trợ điều trị xơ gan cổ trướng, viêm gan và gan suy yếu do sử dụng rượu bia thường xuyên; người đau nhức xương khớp; người suy nhược cơ thể…